Tàn dư thảm họa lớn chưa từng có ở Nhật Bản: Sau 14 năm, 5.500 người vẫn phải chiến đấu với “thứ hắc ám”
Quá trình này có sự giúp sức của một lực lượng đặc biệt.
Mười bốn năm sau trận động đất và sóng thần tàn khốc dẫn đến tai nạn hạt nhân Fukushima Daiichi, địa điểm này đã có những tiến bộ rõ rệt trong việc giảm mức độ phóng xạ. Tuy nhiên, như hãng thông tấn Associated Press (AP) đã đưa tin, việc dọn dẹp bên trong các tòa nhà lò phản ứng bị hư hại vẫn là một thách thức to lớn.
Những công nhân vào những khu vực nguy hiểm nhất vẫn phải đối mặt với điều kiện "hồi hộp và gấp gáp", phải tiến vào trong với đầy đủ đồ bảo hộ để tránh tiếp xúc với bức xạ có khả năng gây nguy hiểm.
Fukushima 14 năm trước
Vào ngày 11/3/2011, Nhật Bản đã phải đối mặt với một trong những thảm họa lớn nhất từng được ghi nhận: Trận động đất lớn mạnh 9,0 độ richter. Nó thậm chí đã dịch chuyển trái đất khỏi trục và tạo ra một cơn sóng thần cao 15 mét vào bờ biển phía đông của Honshu, cướp đi sinh mạng của hơn 18.000 người và xóa sổ toàn bộ thị trấn.
Nằm cách tâm chấn của trận động đất khoảng 97 km, nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi đã phải đóng cửa các lò phản ứng ngay sau trận động đất. Sự kiện này đã gây ra vụ tai nạn hạt nhân tồi tệ nhất kể từ Chernobyl. Người dân sống tại khu vực này phải di tản trên diện rộng, môi trường cũng bị ô nhiễm nghiêm trọng.
Quá trình kéo dài hàng thế kỷ của Fukushima
Nỗ lực dọn dẹp hạn chế bức xạ của Nhật Bản đã kéo dài 14 năm. Nhưng bên trong các tòa nhà lò phản ứng bị hư hại vẫn còn nguy hiểm. Theo báo cáo của AP, công nhân vào các tòa nhà lò phản ứng với các mảnh vỡ nhiên liệu tan chảy phải đeo mặt nạ toàn mặt được trang bị bộ lọc, găng tay nhiều lớp, tất, quần áo bảo hộ hazmat trùm đầu, áo khoác chống thấm nước và mũ bảo hiểm. Những người này phải đối mặt với áp lực lớn về thể chất và tâm lý.
Mục tiêu chính là loại bỏ 880 tấn nhiên liệu hạt nhân đã tan chảy, bao gồm lõi lò phản ứng được hợp nhất với các bộ phận của cấu trúc bên trong. Tokyo Electric Power Company Holdings (TEPCO) quản lý Fukushima Daiichi và đã có những bước tiến đáng kể hướng tới nhiệm vụ to lớn này.
Lấy mẫu phục vụ nghiên cứu
Một robot của Mitsubishi Heavy Industries được IRID sử dụng để điều tra tình trạng ô nhiễm trong lò phản ứng số 2. Ảnh: Forbes
Một robot điều khiển từ xa đã thu hồi một mảnh nhiên liệu tan chảy nhỏ từ bên trong lò phản ứng số 2 bị hư hại. Mảnh vỡ này mặc dù rất nhỏ so với tổng thể tích nhưng đã cung cấp dữ liệu khoa học có giá trị về thành phần và tình trạng bên trong. "Ngay cả mẫu mảnh vỡ cũng có thể cung cấp cho các quan chức rất nhiều thông tin về nhiên liệu tan chảy", Akira Ono, giám đốc tháo dỡ của TEPCO, nói với AP.
Nhiệm vụ thu thập mẫu khác được lên kế hoạch trong thời gian tiếp theo. Người phát ngôn của TEPCO Masakatsu Takata giải thích với AP rằng robot có thể kéo dài này sẽ cố gắng thu thập vật liệu từ gần trung tâm lò phản ứng hơn, nơi nhiên liệu hạt nhân ban đầu tan chảy và rơi ra khỏi lõi. Lò phản ứng số 5, có thiết kế giống hệt với lò số 2 nhưng không bị hư hại nặng nề, đóng vai trò là địa điểm tham chiếu để hiểu bố cục ban đầu.
“Đó là một nhiệm vụ khó khăn”
Bên trong các tòa nhà lò phản ứng như số 2, mức độ bức xạ vẫn ở mức cao nguy hiểm mặc dù đã được khử nhiễm nhiều năm. AP đưa tin, các nhóm nhỏ đã làm việc theo ca từ 15 đến 30 phút cùng với sự hỗ trợ của robot từ xa.
“Làm việc dưới mức bức xạ cao (trong thời gian ngắn) khiến chúng tôi cảm thấy lo lắng và gấp gáp”, trưởng nhóm Yasunobu Yokokawa nhớ lại. “Đó là một nhiệm vụ khó khăn”. Bộ đồ bảo hộ nặng nề, bao gồm găng tay ba lớp, áo khoác chống thấm nước và mặt nạ che toàn bộ khuôn mặt, khiến các nhiệm vụ cơ bản trở nên mệt mỏi về mặt thể chất và tinh thần.
Ngoài phần bên trong lò phản ứng, một số công nhân nhận nhiệm vụ lắp ráp một mái nhà khổng lồ để che tầng trên cùng của lò số 1 trước khi loại bỏ nhiên liệu đã qua sử dụng. Họ cẩn thận chuẩn bị để loại bỏ các đơn vị nhiên liệu đã qua sử dụng khỏi bể làm mát của lò số 2 trong vòng vài năm. Các cần cẩu điều khiển từ xa và các bộ phận lắp ráp sẵn giúp giảm thiểu tiếp xúc trực tiếp với các khu vực có bức xạ cao, đặc biệt là xung quanh lò số 1, một trong những điểm bị ô nhiễm nhiều nhất.
Mối lo ngại về an toàn vẫn còn. TEPCO đã báo cáo các sự cố vào năm 2023 khi công nhân vô tình bị bắn bùn phóng xạ. Họ đã được đưa vào bệnh viện để điều trị bỏng nhưng và may mắn không có tác động lớn nào khác đến sức khỏe. Cuộc khảo sát hàng năm với khoảng 5.500 nhân viên cho thấy nhiều người thực sự lo ngại về môi trường làm việc của mình.
Bất chấp những thách thức này, đội ngũ nhân viên tham gia ứng phó khủng hoảng ban đầu năm 2011 vẫn tiếp tục tập trung vào việc cải thiện điều kiện tại chỗ. “Là một công dân Fukushima, tôi muốn đảm bảo công việc được thực hiện đúng cách để mọi người có thể trở về nhà mà không phải lo lắng”, Hiroshi Ide, một trong những người đứng đầu nhóm, cho biết. Ngôi nhà của ông ở Namie, phía tây bắc nhà máy, vẫn nằm trong vùng cấm.
Giảm thiểu rủi ro và lập kế hoạch trước
Việc tháo dỡ các bồn chứa nước thải phóng xạ đã xử lý đã cạn đang được tiến hành. Việc dọn sạch không gian sẽ cho phép mở rộng nghiên cứu và cuối cùng là lưu trữ nhiên liệu nóng chảy đã thu hồi. Khi dữ liệu bổ sung được thu thập thông qua các nhiệm vụ lấy mẫu trong các lò phản ứng bị hư hỏng; các quan chức sẽ lập kế hoạch loại bỏ nhiên liệu trên quy mô lớn hơn, trước tiên tập trung vào lò số 3. Mặc dù vẫn còn nhiều bước, mỗi giai đoạn được thiết kế để giảm thiểu rủi ro phơi nhiễm và tối ưu hóa các phương pháp cho các giai đoạn trong tương lai.
Hoạt động đang diễn ra này vừa là lời nhắc nhở về di sản của thảm họa hạt nhân vừa là câu chuyện đang phát triển về quyết tâm của Nhật Bản trong việc đảm bảo một tương lai an toàn hơn, sạch hơn. Mười bốn năm sau sự cố Fukushima, mức độ bức xạ thấp hơn ở hầu hết các địa điểm chứng minh cho tiến trình đã đạt được. Tuy nhiên, bên trong các lò phản ứng bị hư hỏng vẫn chứa đựng những mối nguy hiểm và sự phức tạp đáng kinh ngạc có thể mất một thế kỷ để quản lý hoàn toàn.
